Tìm hiểu về Nữ lang - Loài cây thuốc thần kỳ từ thời cổ đại

Đã từ lâu, Nữ lang được sử dụng trong y học, từ thời ông tổ ngành y Hipocrates trị liệu tiêu hóa và tiết niệu. Đến thế kỉ 16, tác dụng cải thiện giấc ngủ của cây Nữ lang được ghi nhận. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu thêm về hiệu quả điều trị của cây Nữ lang.

Cây Nữ lang với nhiều công dụng quý đã được phát hiện và sử dụng từ thời cổ đại

Mô tả về các loài cây Nữ lang

Nữ lang – thảo dược trị bệnh được phát hiện và sử dụng từ thời cổ đại, được biết đến với tên khoa học Valeriana officinalis L., là một loại cây bản địa của các nước châu Âu.

Tại nước ta, có một loại cây tương tự gọi là Sì to, có tên khoa học là Valeriana jatamansi Jonse, được người Mèo sử dụng như một phiên bản thay thế cho Valeriana officinalis L., và cũng mọc hoang dại.

Ngoài ra, còn một loại cây khác mang tên Nữ lang, tên khoa học của nó là Valeriana hardwickii Wall, cũng mọc hoang và thuộc cùng họ Valerianaceae.

Tuy có hơn 200 loài, nhưng Valeriana officinalis là loài phổ biến và được sử dụng nhiều nhất trong làm thuốc.

Đặc điểm của cây Nữ lang

Nữ lang thường mọc ở các vùng đất ẩm, cao từ 7 – 12 cm (đôi khi có thể cao tới 15 cm). Điểm đặc trưng là cụm lá chia thùy sâu nảy từ gốc, thân mảnh mai và lá thưa. Các lá có hình dạng giống lông chim, lẻ, và mỗi lá có 7 – 10 cặp lá chét hình mũi mác với răng cưa. Khi bị vò nát, lá phát ra mùi thơm. Cây Nữ lang nở hoa vào tháng 6 – 7, có mùi thơm đặc trưng, hoa có màu trắng đến hồng nhạt và hình dạng chùy phân nhánh, nằm ở ngọn cây.

Phân bố và thu hoạch của cây Nữ lang

Nữ lang chủ yếu phân bố ở khu vực châu Âu và Bắc Mỹ. Thời gian thu hoạch hoa là vào tháng 7 – 8, trong khi rễ cây được thu hái vào tháng 10.

Các bộ phận sử dụng của cây Nữ lang

Các bộ phận được sử dụng chủ yếu là rễ và thân rễ của cây. Chúng có thể được sử dụng dưới dạng nước sắc, trà, hoặc được chiết xuất để tạo thành các dạng thực phẩm chức năng khác nhau.

Thành phần hóa học

Thành phần hóa học của cây Nữ lang bao gồm:

Iridoid gọi là valepotriat (bao gồm valtrat, isovaltrat, didrovaltrat và acevaltrat).
Thành phần tinh dầu bao gồm monoterpen và sesquiterpenes.
Các hợp chất cacboxylic như axit valeric và isovaleric.
Lignans, flavonoid và axit γ-aminobutyric (GABA).

Tác dụng dược lý của cây Nữ lang

Theo cho biết của Giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM: Cây Nữ lang đã được sử dụng từ thời Hipocrates để điều trị các vấn đề liên quan đến tiêu hóa, đầy hơi và bệnh đường tiết niệu. Từ cuối thế kỷ 16, tác dụng chữa mất ngủ và các bệnh thần kinh của cây này được công bố. Đến nay, Nữ lang được coi là có lợi trong việc làm thuốc an thần, giảm lo âu, chống co thắt, trầm cảm và co giật. Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã phê duyệt cây Nữ lang vào danh mục thực phẩm chức năng.

Nữ lang và tác dụng giấc ngủ: Cây Nữ lang đã được chứng minh hữu ích trong cải thiện chất lượng giấc ngủ cho người khỏe mạnh, bệnh nhân mất ngủ, bệnh nhân RLS (bệnh chứng giật chân), bệnh nhân tâm thần, ung thư, dương tính với HIV, phụ nữ sau mãn kinh và người cao tuổi. Tuy nhiên, cần duy trì sử dụng trong khoảng từ 1 – 8 tuần để đạt hiệu quả đáng kể.

Các chiết xuất từ cây Nữ lang ở nồng độ tiêu chuẩn không ảnh hưởng đến tình trạng tỉnh táo ban ngày và đã được chứng minh là an toàn hơn so với triazolam, temazepam (thuốc benzodiazepine) và diphenhydramine (kháng histamine).

Trà cây Nữ lang giúp giảm lo âu, cải thiện giấc ngủ rất hiệu quả

Nữ lang giúp giảm lo âu: Valepotriat là thành phần chính có tác dụng giảm lo âu trong cây Nữ lang.

Sử dụng rễ và thân rễ của cây Nữ lang hàng ngày trong 4 tuần đã được chứng minh giúp giảm cảm giác lo lắng ở bệnh nhân mắc HIV, và cũng có thể ngăn ngừa các tác dụng phụ về tâm thần kinh do thuốc kháng vi rút gây ra.

Sử dụng rễ, thân rễ hoặc chiết xuất cây Nữ lang 60 phút trước khi phẫu thuật có thể giúp giảm triệu chứng lo lắng ở những bệnh nhân sợ hãi trước quá trình phẫu thuật nha khoa.

Chiết xuất Nữ lang được sử dụng mỗi ngày trong 7 ngày của 3 chu kỳ kinh nguyệt liên tiếp đã làm giảm chứng lo âu trước kỳ kinh nguyệt.

Chiết xuất này cũng giúp tăng cường hoạt động của GABA – A và sử dụng mỗi ngày trong 4 tuần đã làm tăng tính liên kết alpha trong vùng não trước (khu vực tương ứng với chứng lo âu).

Các tác dụng điều trị khác: Ngoài hiệu quả trong điều trị mất ngủ và lo âu, cây Nữ lang đã được nghiên cứu và cho thấy một số lợi ích điều trị khác như sau:

Sử dụng chiết xuất hàng ngày trong 8 tuần đã có hiệu quả trong giảm triệu chứng của rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD).
Sử dụng rễ và thân rễ hàng ngày trong 1 tháng đã cải thiện nhận thức ở bệnh nhân chạy thận nhân tạo.
Sử dụng rễ và thân rễ hàng ngày trong 8 tuần đã ngăn ngừa rối loạn chức năng nhận thức sau phẫu thuật cắt động mạch vành.
Sử dụng rễ cây hoặc chiết xuất hàng ngày trong 8 tuần đã giảm mức độ nghiêm trọng và tần suất bốc hỏa ở phụ nữ trong giai đoạn mãn kinh và sau mãn kinh.

Ngoài ra, sử dụng rễ hoặc thân rễ hàng ngày trong 3 ngày liên tiếp, mỗi chu kỳ 2 lần đã làm giảm mức độ đau và chóng mặt ở phụ nữ trẻ bị đau bụng kinh.

Tương tác thuốc và cách sử dụng của cây Nữ lang

Tương tác thuốc: Tương tác thuốc là một vấn đề quan trọng cần lưu ý không chỉ với cây Nữ lang mà còn với nhiều loại thuốc khác. Hiện tại, chưa có tìm thấy tác động đáng kể nào của cây Nữ lang đối với hệ thống cytochrome P450 (CYP), ít nhất là đối với CYP1A2, CYP2D6, CYP2E1 và CYP3A4/5. Nói chung, loài cây này được xem là an toàn ở mọi lứa tuổi.

Cách sử dụng: Theo Cơ quan Y học Châu Âu (EMA):

Dạng chiết xuất thành thực phẩm chức năng: Liều uống khuyến nghị là 400 đến 600 mg.
Dạng rễ khô: Liều uống khuyến nghị từ 0,3 đến 3 g, tối đa 3 lần mỗi ngày.

Kiêng kỵ khi sử dụng cây Nữ lang

Cây Nữ lang được coi là tương đối an toàn và dễ dung nạp. Tuy nhiên, các chuyên gia của Cơ quan Y học Châu Âu (EMA) lưu ý rằng một số triệu chứng tiêu hóa, như buồn nôn, đau quặn bụng,… có thể xảy ra khi sử dụng cây Nữ lang, và đây là những tác dụng không mong muốn.

Cần thận trọng khi sử dụng cây Nữ lang đồng thời với rượu bia, benzodiazepine, barbiturate, opioids và thuốc kháng histamine. Trước khi sử dụng cây Nữ lang, cần thông báo cho bác sĩ điều trị để cân nhắc cho phù hợp với các loại thuốc điều trị bệnh khác.

Bài viết trên được Giảng viên Dược – Trường Cao đẳng Dược Hà Nội tổng hợp và chia sẻ, hy vọng đã giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về những tác dụng của cây Nữ lang. Mặc dù được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) xếp vào danh mục thực phẩm chức năng, việc sử dụng loài cây này và chiết xuất của nó cần tuân thủ liều lượng và lưu ý nhất định. Nếu bạn có nhu cầu sử dụng cây Nữ lang, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng để tránh những nguy cơ nguy hiểm có thể xảy ra.

Nguồn: thuocbac.edu.vn tổng hợp