Cortisol - Hormone gây căng thẳng; Biện pháp chữa trị Stress bằng Đông y

Trong lĩnh vực Y học hiện đại, căng thẳng được giải thích là trạng thái căng thẳng thần kinh, xuất phát từ sự tăng sản xuất quá mức của hormone cortisol trong cơ thể. Căng thẳng là một vấn đề phổ biến trong cuộc sống hiện đại và nếu không được kiểm soát và điều trị đúng cách, nó có thể gây ra tác động lớn đến sức khỏe, công việc và hạnh phúc gia đình của người bị ảnh hưởng.

Stress thần kinh

Hãy cùng chúng tôi, Giảng viên từ Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur, tìm hiểu thêm về hormone cortisol và cách chữa trị căng thẳng bằng phương pháp Đông y.

1. Cortisol – Hormone gây căng thẳng là gì?

Cortisol là một loại hormone steroid tự nhiên có vai trò quan trọng trong phản ứng căng thẳng của cơ thể. Nó thường được gọi là “hormone căng thẳng” và sản xuất bởi tuyến thượng thận. Cortisol tham gia vào việc chuẩn bị cơ thể đối mặt với căng thẳng hoặc nguy cơ, là một phần của phản ứng chiến đấu hoặc chạy trốn. Khi cơ thể phát hiện nguy cơ, một cấu trúc não gọi là hạch hạnh nhân cảnh báo và kích thích sản xuất adrenaline và cortisol. Mặc dù cortisol quan trọng cho sự hoạt động bình thường của cơ thể, tuy nhiên, sự tăng sản xuất quá mức có thể gây hại cho sức khỏe.

2. Dấu hiệu của Cortisol cao

Khi nồng độ cortisol tăng lên quá mức, có thể xuất hiện nhiều triệu chứng không mong muốn. Mức cortisol cao và kéo dài, như trong trường hợp căng thẳng mãn tính, đã được chứng minh gây ra các tác động tiêu cực sau:

– Đường huyết tăng, gây mất cân bằng đường huyết.

– Làm mật độ xương và mô cơ giảm.

– Tăng huyết áp.

– Suy giảm khả năng nhận thức.

– Tăng mỡ bụng.

– Suy giảm khả năng miễn dịch và phản ứng viêm nhiễm trong cơ thể, gây chậm quá trình lành vết thương và các vấn đề sức khỏe khác.

– Ức chế chức năng tuyến giáp.

Những tác động tiêu cực này thường đi kèm với các vấn đề sức khỏe riêng biệt.

Ví dụ, tăng mỡ bụng có liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ, hội chứng chuyển hóa, tăng mức cholesterol “xấu” (LDL) và giảm mức cholesterol “tốt” (HDL).

Mức cortisol cao mãn tính cũng có thể dẫn đến hội chứng Cushing, có thể do tình trạng tăng sản xuất cortisol do khối u tuyến thượng thận hoặc sử dụng corticoid kéo dài. Triệu chứng của hội chứng Cushing có thể bao gồm tăng đường huyết, tăng cảm giác khát và tiểu tiện, loãng xương, trầm cảm và tăng nguy cơ nhiễm trùng.

3. Biểu hiện của căng thẳng

3.1. Các biểu hiện thường xuất hiện khi người mới trải qua căng thẳng bao gồm:

– Cảm giác căng thẳng, mệt mỏi, và yếu đuối.

– Lo lắng, cảm thấy áp lực ngực.

– Mất ngủ, thời gian ngủ giảm hoặc mê đêm.

– Khả năng tập trung giảm, trí nhớ yếu.

– Tâm trạng kích thích, buồn bã, và dễ cáu gắt.

– Tăng tốc tim và h hô hấp nhanh.

Những triệu chứng này thường giảm đi nhanh chóng nếu căng thẳng được giải quyết kịp thời.

3.2. Người mắc căng thẳng ở mức độ nặng và kéo dài có thể thể hiện các dấu hiệu sau:

Mất niềm tin vào cuộc sống, luôn cảm thấy mệt mỏi, chán chường, và có thể dẫn đến tình trạng trầm cảm.

Xuất hiện các rối loạn đi kèm như rối loạn giấc ngủ, đau tức ngực, tăng huyết áp, đau đầu, và vấn đề về dạ dày

Đối với phụ nữ mang thai, căng thẳng có thể gây suy thai và ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.

4. Nguyên nhân gây stress

Theo cho biết của Giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM: Nguyên nhân gây stress có hai quan điểm:

– Y học hiện đại: Stress là trạng thái căng thẳng thần kinh xuất phát từ sự tăng sản xuất quá mức hormone cortisol trong cơ thể. Cortisol, thông thường được sản xuất bởi tuyến thượng thận, có vai trò trong nhiều quá trình cơ bản của cơ thể, bao gồm quản lý năng lượng, huyết áp, ký ức và tiêu hóa. Căng thẳng kéo dài có thể làm tăng nồng độ cortisol, gây viêm nhiễm và giảm khả năng miễn dịch, liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe như đái tháo đường, Alzheimer và ung thư. Nó cũng có thể dẫn đến tăng cân do tăng sự thèm ăn.

– Y học cổ truyền: Theo quan niệm này, căng thẳng được xem là kết quả của sự mất cân bằng giữa các yếu tố âm-dương, khí huyết, tạng phủ và kinh lạc trong cơ thể. Nó có thể dẫn đến những hậu quả như hoa mắt, chóng mặt, đau đầu, dễ cáu gắt, và nổi giận. Sự kết hợp giữa Can khí uất kết và Tỳ thổ gây ra các triệu chứng này, và suy nghĩ quá mức cũng góp phần làm suy nhược cơ thể. Sự suy nhược này có thể dẫn đến tâm trạng lo âu, mất ngủ và trầm cảm. Theo quan điểm này, các tạng phủ trong cơ thể có mối quan hệ chặt chẽ với nhau theo nguyên tắc của ngũ hành sinh khắc.

Quan điểm về nguyên nhân của căng thẳng có thể khác nhau giữa y học hiện đại và y học cổ truyền.

Stress là một trạng thái căng thẳng thần kinh

5. Mẹo để Kiểm soát Cortisol

Để duy trì mức cortisol ở mức khỏe mạnh và trong tầm kiểm soát, hãy kích hoạt phản ứng thư giãn của cơ thể sau khi trải qua tình huống căng thẳng. Dưới đây là một số cách bạn có thể thực hiện để giúp cơ thể thư giãn và duy trì mức cortisol khỏe mạnh:

– Bài tập thở: Học cách thực hiện các kỹ thuật hơi thở sâu để giảm căng thẳng.

– Tập thể dục: Vận động thường xuyên giúp giảm cortisol và cải thiện tâm trạng.

– Hình ảnh hướng dẫn: Sử dụng hình ảnh mà bạn thích để giúp thư giãn và thúc đẩy sự yên bình.

– Viết nhật ký: Ghi chép và xem xét tâm trạng, cảm xúc để giải tỏa căng thẳng.

– Nghe nhạc: Âm nhạc có thể có tác động tích cực đối với tâm trạng và giúp thư giãn.

– Thiền: Thiền và mindfulness giúp cải thiện quản lý căng thẳng.

– Tự thôi miên: Học cách sử dụng kỹ thuật tự thôi miên để giảm căng thẳng.

– Tình dục: Giao tiếp tình dục là một trong những cách tự nhiên để giảm căng thẳng và tăng sự thư giãn.

– Yoga: Yoga kết hợp tập thể dục, hít thở và tập trung, giúp làm giảm căng thẳng.

– Dùng thuốc bằng thảo dược: Một số loại thuốc thảo dược có thể hỗ trợ quản lý cortisol, nhưng nên thảo luận với chuyên gia y tế trước khi sử dụng.

Những phương pháp này có thể giúp bạn kiểm soát mức cortisol và duy trì tình trạng khỏe mạnh.

6. Các phương pháp điều trị stress

6.1 Điều trị stress bằng thuốc Đông y:

Cách tiếp cận Đông y trong việc điều trị căng thẳng có sự đa dạng dựa trên từng trường hợp. Căng thẳng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân và có mức độ khác nhau, Có người do Can, có người do Tỳ, có người do Thận nhưng có người cả Tâm, Can, Tỳ, Thận…vì vậy việc điều trị y học cổ truyền thường tùy chỉnh cho từng trường hợp cụ thể..

1. Bài thuốc “Tiêu giao tán gia giảm”: Một trong những phương pháp Đông y là sử dụng các bài thuốc cụ thể, chẳng hạn như bài thuốc này, dựa trên chẩn đoán về một trong nguyên nhân gây căng thẳng. Bài thuốc này bao gồm các thành phần như Sài hồ, đương quy, bạch thược, bạch truật, bạch linh, cam thảo, bạc hà tươi, sinh khương, uất kim, hương phụ và trần bì..

Y học Đông y đặt mục tiêu quan trọng vào việc điều trị bệnh từ gốc và luôn hướng đến việc khôi phục sự cân bằng giữa âm và dương trong cơ thể. Vì vậy, việc đề xuất phác đồ điều trị Đông y luôn dựa trên việc phân tích các biểu hiện bệnh lâm sàng, và sau đó mới áp dụng các vị thuốc phù hợp.

2. Dùng Hạt thì là đen (Nigella sativa): Chiết xuất từ hạt thì là đen chứa thymoquinone, một hợp chất thực vật có khả năng cân bằng hormone và giúp giảm được triệu chứng trong thời kỳ mãn kinh của chị em.

Hạt thì là đen

3. Sâm Ấn Độ (Ashwagandha)

Ashwagandha Còn được gọi là nhân sâm Ấn Độ, ashwagandha có khả năng điều chỉnh trục HPA trong não, giúp giảm căng thẳng và cải thiện giấc ngủ.

4. Kinh giới ngọt (Marjoram)

Kinh giới ngọt chứa các hợp chất thực vật như flavonoid và axit phenolic có tác động chữa bệnh và có thể ảnh hưởng đến hormone như cortisol, estradiol và insulin. Nghiên cứu sơ bộ cho thấy có thể giúp quản lý lượng đường trong máu và sự mất cân bằng hormone, nhưng cần thêm nghiên cứu để xác nhận.

Mỗi trường hợp cụ thể sẽ yêu cầu chẩn đoán và phác đồ điều trị riêng biệt dựa trên nguyên nhân gây căng thẳng.

6.2 Điều trị không dùng thuốc

Sức khỏe con người bao gồm cả sức khỏe thể chất và tâm thần. Áp lực từ công việc, cuộc sống, gia đình và mối quan hệ xã hội có thể gây ra căng thẳng. Nếu căng thẳng không được giải tỏa, kiểm soát và điều trị kịp thời, nó có thể dẫn đến stress và các bệnh nguy hiểm khác. Việc này có thể dẫn đến bi kịch trong cuộc đời, điều mà ai cũng cần phải tránh xa khi đối mặt với căng thẳng.

Tuyệt đối quan trọng là biết cách giải tỏa căng thẳng bên trong và loại bỏ nguyên nhân gây căng thẳng. Hãy duy trì một lối sống vận động, lạc quan và hạnh phúc hàng ngày. Thiền hàng ngày có thể giúp bạn minh mẫn và khỏe mạnh hơn.

* Phương pháp thiền 5 phút mỗi ngày

Tìm một không gian yên tĩnh và chọn bất kỳ thời điểm nào trong ngày để thiền.

Tạo một tâm trạng thoải mái, quên hết công việc và lo âu.

Hít thở sâu và thở ra từ từ, tập trung vào hơi thở và thả lỏng cơ thể.

Nếu cảm thấy bất kỳ cơ phần nào căng thẳng, hãy tập trung vào nó và thả lỏng.

Nếu xuất hiện ý nghĩ gì, quay lại tập trung vào hơi thở.

Thiền hàng ngày giúp rèn cho cơ thể biết cách thư giãn và tập trung, làm giảm sự nhiễu loạn và giúp bạn tiết kiệm năng lượng. Chỉ cần 5 phút mỗi ngày, bạn có thể thấy cuộc sống của mình thay đổi tích cực hơn rất nhiều.

Thiền là phương pháp tốt giúp giảm stress

* Bấm huyệt Thái Xung:

Day huyệt Thái Xung hàng ngày, đặc biệt quan trọng đối với phụ nữ. Đây là huyệt nguyên, nơi tập trung nhiều khí của Can. Bằng cách day và massage huyệt này, bạn có thể cân bằng Can khí, kích thích lưu thông khí huyết và làm cho cơ thể dễ chịu hơn.

Cách day: Dùng ngón tay cái hoặc trỏ day vào huyệt và áp lực nhẹ trong khoảng 5 giây, sau đó thả lỏng trong 5 giây. Lặp lại quá trình này khoảng 1 phút.

Vị trí huyệt Thái Xung

7. Một số lưu ý và cảnh báo khi dùng thảo dược

– Theo cho biết của Dược sĩ Trường Cao đẳng Y Dược Hà Nội: Hiện vẫn chưa có cách an toàn và hiệu quả tuyệt đối để sử dụng thảo mộc để cân bằng hormone. Điều này đòi hỏi sự chú ý đặc biệt và cần nắm rõ rằng không phải tất cả các loại thảo dược đều đã được chứng minh qua các nghiên cứu khoa học. Vì vậy, khi có ý định sử dụng thảo dược, luôn cần tìm kiếm sự tư vấn và ý kiến từ các chuyên gia y tế để đảm bảo sự an toàn và hiệu quả.

– Một số biện pháp thảo dược để cân bằng hormone có thể an toàn cho một số người nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ cho những người khác. Đặc biệt, những người đang mang thai, cho con bú, sử dụng liệu pháp hormone, mắc các rối loạn nội tiết hoặc các vấn đề về sức khỏe tâm thần, hoặc đối mặc bệnh ung thư có thể phải đối diện với các tác dụng phụ nguy hiểm. Vì vậy, việc thảo luận với một chuyên gia y tế trước khi sử dụng thảo dược hoặc bất kỳ phương pháp cân bằng hormone nào là quan trọng và cần thiết.

– Dược liệu chỉ là một trong nhiều lựa chọn chữa trị cho sự mất cân bằng hormone. Bạn có thể tìm lựa chọn khác như điều chỉnh chế độ ăn uống, đảm bảo có giấc ngủ đủ, giảm căng thẳng, tránh tiếp xúc với các chất gây rối loạn nội tiết. Lựa chọn phương pháp điều trị cụ thể nên căn cứ vào nguyên nhân gây ra sự mất cân bằng và theo sự hướng dẫn của chuyên gia y tế.

Mặc dù Cortisol đóng vai trò quan trọng trong phản ứng của cơ thể đối với căng thẳng, tuy nhiên, phản ứng thư giãn cũng cần được kích hoạt để đảm bảo rằng các chức năng của cơ thể có thể trở lại bình thường sau một sự kiện căng thẳng. Điều đáng tiếc là trong xã hội ngày nay, căng thẳng thường xảy ra thường xuyên, khiến cho cơ thể không có cơ hội để trở lại trạng thái bình thường, dẫn đến căng thẳng mãn tính và biến đổi liên tục trong nồng độ hormone. Có nhiều lý do khiến cho nồng độ này biến đổi hàng ngày. Tuy nhiên, sự mất cân bằng hormone kéo dài có thể có tác động xấu đến sức khỏe. Sử dụng thảo dược là một trong nhiều phương pháp tự nhiên để giải quyết những biến đổi này.

Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc kiểm soát căng thẳng hoặc có dấu hiệu của cortisol cao mãn tính, hãy không ngần ngại tìm sự hỗ trợ từ một bác sĩ hoặc chuyên gia y tế./.

Theo Tin tức Y Dược tổng hợp từ DsCKI. Nguyễn Quốc Trung