Cỏ Roi ngựa hay còn được gọi với tên khác là Mã thiên thảo. Đây là một loại thảo dược trị bệnh với nhiều công dụng tốt cho sức khỏe con người. Bài viết này các lương y tại Trường Cao đẳng Y dược TPHCM sẽ chia sẻ sơ lược về những lợi ích của cỏ Roi ngựa đối với sức khỏe con người.

• Mẹo vận dụng cây Sộp vào những bài thuốc chữa bệnh hiệu quả
• Những loại thảo dược chữa bệnh sốt rét mà ta không ngờ tới
• Bật mí một vài bài thuốc chữa bệnh thần kỳ từ cây Mướp đắng

Cỏ Roi ngựa thường mọc hoang nhiều ở nước ta

Thông tin cần biết về cây cỏ Roi ngựa

Cỏ roi ngựa có tên khoa học là Verbena ofcinalis L; thuộc họ cỏ roi ngựa Verbenaceae. Cây mã tiên thảo là một cây thuốc quý, là cây loại cỏ nhỏ, sống dai, cao từ 10 cm đến 1 m, thân có 4 cạnh. Lá mọc đối, dài 2cm -8 cm, rộng 1cm -4 cm, chia thùy hình lông chim, có răng, cuống lá rất ngắn hoặc không có. Hoa mọc thành bông ở ngọn, hoa nhỏ màu xanh, lưỡng tính, không đều. Cỏ roi ngựa thường ra hoa vào mùa xuân đến mùa thu hàng năm, Hoa mọc thành chùy ở ngọn, gồm nhiều bông hình sợi, lá bắc có mũi nhọn; hoa nhỏ không cuống, màu lam; đài 5 răng, có lông; tràng có ống hình trụ, uốn cong, có lông ở họng , có 5 thùy nhỏ trải ra; nhị 4, bầu 4 ô. Quả nang có 4 nhân. Hạt không có nội nhũ.

Theo y học cổ truyền, cỏ Roi ngựa có vị đắng, tính hơi hàn có tác dụng sát trùng, phá huyết , thông kinh. Dùng chữa bệnh lở ngứa hạ bộ, tiêu chướng. Trước đây nhân dân Châu Âu rất hay dùng vị thuốc này, coi như có khả năng chữa bách bệnh. Hiện nay chỉ còn dùng làm thuốc xoa bóp.

Thành phần hóa học có trong cây cỏ Roi ngựa

Toàn cây cỏ roi ngựa chứa một glucozit gọi là verbenaln hay verbenalozit C17H24)10 kết tinh không màu, không mùi, vị đắng, thuỷ phân sẽ cho glucoza và verbenalola; C­11H14­O5′ Verbenalin + H2O = verbenalola + glucoza.

Ngoài ra các dược sĩ, giảng viên Cao đẳng Dược tại Trường Cao đẳng Y dược TPHCM cho biết còn có các men invectin và men emunxin. Do đó khi phơi sấy, tỷ lệ glucozit có thể giảm tới hơn 25 %.

Cỏ Roi ngựa và một số bài thuốc chữa bệnh hữu ích

Cỏ roi ngựa với vô số công dụng tốt cho sức khỏe con người

• Chữa kinh nguyệt không đều: Dùng 40 g Cỏ roi ngựa, 20g ích mẫu, 10 g cỏ tháp bút, 25 g ngải cứu. Tất cả đem sắc với nước uống ngày 2 lần. Uống trước khi hành kinh 10 ngày.
• Chữa đau bụng kinh: 30 g Cỏ roi ngựa, 15g sinh địa hoàng, 15 g huyền sâm, 15g bạch thược, 15 g xích thược, 15g nữ trinh tử, 15 g địa cốt bì, 12g cỏ nhọ nồi, 15 g xuyên luyện tử, 12 g mẫu đơn bì, 5 g uất kim. Sắc lấy nước uống mỗi ngày một thang, uống liên tục trong 6 ngày trước khi hành kinh, một liệu trình uống là 2 tháng. Trường hợp chỉ bị đau nhẹ thì dùng 30g Cỏ roi ngựa với 30g ích mẫu thảo. Sắc uống 3 thang trước khi hành kinh sẽ thấy hiệu quả rõ rệt.
• Chữa bệnh bạch hầu: Dùng 30g -50 g Cỏ roi ngựa khô, sắc lấy khoảng 300 ml nước thuốc. Người lớn uống mỗi lần 150ml, ngày uống 2 lần, uống liên tục 3-5 ngày. + Trẻ em từ 8-14 tuổi uống mỗi lần 100ml, ngày uống 2 lần, uống liên tục trong 3-5 ngày. + Trẻ nhỏ dưới 8 tuổi uống mỗi lần 50ml, ngày uống 2 lần, uống liên tục trong 3-5 ngày.
• Chữa chứng bí đái, đái ra máu và dưỡng chất: Dùng 60 g Cỏ roi ngựa sắc lấy nước uống, chia thành 2 lần uống trong ngày.
• Chữa bệnh cổ chướng: Lấy cỏ roi ngựa giã nát, nấu với nước uống khi còn nóng.
• Chữa họng sưng đau: Dùng một nắm to cành và lá Cỏ roi ngựa tươi, giã nát, vắt lấy nước cốt , hòa vào một lượng sữa người vào, ngậm từng ít một và nuốt từ từ xuống cỏ họng.
• Chữa trĩ nội: Dùng Cỏ roi ngựa, rau dền gai, mỗi thứ 20 g, sắc lấy nước uống thay trà trong ngày, liên tục trong nhiều ngày. Tạp chí Quảng Tây trung dược học số 2/1977 thông báo: 1 nữ bệnh nhân 26 tuổi, bị trĩ nội xuất huyết đã 11 năm, sử dụng phương thuốc này trong nửa tháng đã khỏi bệnh, 2 năm sau không thấy tái phát (Thảo mộc liệu pháp).
• Trị viêm khoang miệng: Dùng Cỏ roi ngựa tươi 30 g, sắc lấy nước uống thay trà trong ngày. Sách Thảo mộc liệu pháp cho biết trường hợp 1 bé gái 4 tuổi, khoang miệng bị viêm đã 4 tháng, nhiều điểm bị mưng mủ, chân răng hay chảy máu, miệng hôi, lưỡi đỏ; đã điều trị bằng thuốc kháng sinh kết hợp với vitamin B2 và vitamin C nhưng không có kết quả. Dùng phương thuốc này trong 5 ngày bệnh đã khỏi, theo dõi một năm sau không thấy tái phát.
• Trị hoàng đản (vàng da): Dùng rễ Cỏ roi ngựa tươi hoặc toàn cây tươi 50 g, sắc lấy nước uống, bỏ bã, pha thêm đường, chia thành 3 phần uống trong ngày; nếu vùng gan trướng đau thêm sơn tra 15 g vào cùng sắc uống (Giang Tây Thảo dược thủ sách).
• Chữa đái ra máu và dưỡng chấp, kèm theo bí đái: Dùng Cỏ roi ngựa 60 g, sắc lấy nước uống, chia thành 2 phần uống trong ngày. Phúc Kiến y dược tạp chí 3/1982 thông báo: có trường hợp đái dưỡng chấp 10 năm, sau đó lại thường bị bí đái; uống thuốc trên 2 ngày thì tiểu tiện thông, sau 3 ngày không còn đái ra máu, sau bốn ngày nước tiểu hết dưỡng chấp, tiếp tục theo dõi không thấy tái phát (Thảo mộc liệu pháp).
• Trị ăn phải cá độc sinh cổ trướng: Cỏ roi ngựa một nắm to, sắc nước uống nhiều lần trong ngày (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu).
• Phòng viêm gan truyền nhiễm: Dùng Cỏ roi ngựa 25 g, cam thảo 5g, sắc với 150 ml nước, đun nhỏ lửa đến khi cạn còn 40 ml – đó là liều lượng 1 lần uống đối với người lớn, mỗi ngày uống 3 lần vào trước bữa cơm, liên tục trong 4 ngày. Trung y tạp chí 4/1960 thông báo: trong thời kỳ có dịch viêm gan truyền nhiễm, 74 người trong diện có nguy cơ bị nhiễm bệnh đã được sử dụng phương thuốc trên, theo dõi trong 4 tháng không thấy bị nhiễm bệnh.
• Trị bệnh bạch hầu: Dùng Cỏ roi ngựa khô 30g -50 g, sắc lấy khoảng 300 ml nước thuố Người lớn mỗi lần uống 150 ml, ngày uống 2 lần, liên tục 3-5 ngày, trẻ em 8-14 tuổi mỗi lần uống 100 ml, ngày uống 2 lần, liên tục 3-5 ngày; trẻ nhỏ dưới 8 tuổi mỗi lần uống 50 ml, ngày uống 2 lần, liên tục 3-5 ngày. Y dược vệ sinh khoa nghiên tư liệu 1/1972 thông báo: đã thử nghiệm điều trị 50 trường hợp, toàn bộ khỏi bệnh; thuốc viên và thuốc tiêm tác dụng kém thuốc sắc; cỏ tươi có tác dụng tốt hơn cỏ khô (Thảo mộc liệu pháp).
• Tác dụng tốt với các trường hợp sốt rét: Dùng Cỏ roi ngựa khô 30g -60 g, sắc lấy nước uống. Trước và sau lúc lên cơn sốt 1-2 giờ uống 1 lần. Đã tiến hành điều trị cho 236 ca, 216 ca có kết quả tốt. Thuốc có tác dụng ức chế đối với nguyên trùng sốt rét (malarial parasite), khiến trùng bị biến hình và chết (Thảo mộc liệu pháp).
• Trị cảm cúm phát sốt: Mã tiên thảo 50 g, Khương hoạt 25g, Thanh cao 25 g; cho vào nồi đổ ngập nước, sắc lấy 2 bát con, chia thành 2 lần uống trong ngày (cũng có thể đem các vị thuốc tán nhỏ, hãm nước sôi như pha trà uống trong ngày); nếu kèm theo đau họng, thêm Cát cánh 15 g cùng sắc lấy nước uống. Đã thử nghiệm đối với 51 trường hợp: khỏi hoàn toàn 46, bệnh giảm 3, không có tác dụng 2 (Giang Tô nghiệm phương thảo dược tuyển biên).
• Trị họng sưng đau: Cành và lá Cỏ roi ngựa tươi một nắm to, giã nát, vắt lấy nước cốt, hòa thêm một lượng sữa người vào, ngậm và nuốt dần từng ít một (Giang Tây Trung thảo dược học).