Cây mâm xôi được rộng rãi sử dụng trong Đông Y để điều trị nhiều bệnh liên quan đến gan, tim và đường huyết. Tất cả các phần của cây, từ quả đến cành lá, đều có thể được sử dụng cho mục đích ăn uống hoặc chế biến thành thuốc.
- Công dụng bổ tỳ phế từ vị thuốc quý ngân hạnh
- Rau sam và tác dụng chữa bệnh: Những điều cần biết
- Bài thuốc đông y dưỡng âm an thần từ đại táo
Một số thông tin cơ bản về cây mâm xôi
Tên gọi, chủng loại:
- Cây mâm xôi thuộc họ Hoa hồng, có tên khoa học là Rosaceae.
- Nó còn có tên gọi khác là cây đùm đũm hoặc cây phúc bồn tử.
- Tên khoa học của nó là Rubus alceaefolius Poir.
Mô tả:
- Cây mâm xôi có thân leo với kích thước trung bình và gai nhỏ trên hầu hết các bộ phận của nó, từ thân, cành, cuống lá đến cuống hoa.
- Lá của cây mâm xôi có hình tim và là loại lá đơn, với mỗi lá có cuống dài và đường kính từ 5 đến 15cm.
- Hoa mâm xôi mọc thành từng chùm ở nách lá, màu trắng và có lông. Hoa thường nở vào tháng 2-3.
- Quả của cây có dạng hình cầu và được gọi là quả kép, bao gồm nhiều hạch quả tụ lại giống như mâm xôi. Quả khi chín có màu đỏ tươi và thường chín vào mùa hè, trong khoảng tháng 5-7.
Phân bố: Cây mâm xôi có mặt trên khắp thế giới, bao gồm các quốc gia ở Châu Âu, Châu Mỹ và Châu Á. Tại Việt Nam, cây mâm xôi phát triển tự nhiên trên khắp các tỉnh miền núi phía Bắc.
Bộ phận dùng: Cây mâm xôi có ba bộ phận được sử dụng là quả, cành và lá.
Thu hái: Thời điểm thu hoạch quả mâm xôi thường diễn ra từ tháng 5 đến tháng 7. Cành và lá của cây có thể được thu hái quanh năm.
Chế biến: Sau khi thu hoạch, quả mâm xôi có thể được tiêu thụ trực tiếp. Cành và lá của cây sau khi thu hái được cắt ngắn thành từng khúc và phơi khô để sử dụng làm dược liệu.
Bảo quản: Để bảo quản dược liệu cây mâm xôi, cần để ở nơi khô ráo, thoáng mát để tránh ẩm ướt, mốc meo hay hư hỏng.
Thành phần hoá học: Trong quả, lá và cành của cây mâm xôi chứa nhiều thành phần hóa học có lợi cho sức khỏe, bao gồm:
- Axit ellagic: là chất dinh dưỡng có nguồn gốc thực vật, có khả năng chống oxy hóa và bảo vệ tế bào khỏi sự tấn công của gốc tự do.
- Hợp chất flavonoid như kaempferol, quercetin, anthocyanin.
- Vitamin và khoáng chất như vitamin C, mangan, magiê, đồng, kẽm, kali, axit folic, omega-3, vitamin K, vitamin E, chất xơ.
- Chất tanin có trong lá cây mâm xôi.
Các thành phần trên đều có tác dụng tích cực đối với sức khỏe của con người.
Tính vị, kinh quy: Theo cho biết của Giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM: Cây mâm xôi có quả có vị ngọt nhạt và chua tính bình, trong khi đó lá của cây có vị se. Theo y học cổ truyền, cây mâm xôi có tác dụng kích hoạt hai kinh can và thận.
Tác dụng dược lý:
Theo các nghiên cứu dược lý hiện đại: Quả mâm xôi chứa axit ellagic có tác dụng chống lão hóa gấp đôi so với dâu tây, gấp 3 lần so với kiwi và gấp 10 lần so với cà chua. Sự kết hợp của vitamin C và anthocyanin có khả năng tăng cường chống oxy hóa, ngăn ngừa ung thư, và ngăn chặn các gốc tự do gây hại cho ADN của tế bào. Ngoài ra, vitamin C và flavonoid còn có tác dụng kháng viêm và kháng khuẩn.
Theo Y học cổ truyền: Quả mâm xôi có tác dụng bổ thận, giữ tinh khí, và tăng cường sinh lực nam giới. Lá cây mâm xôi có tác dụng hoạt huyết, thanh nhiệt, tán ứ và giảm viêm.
Liều dùng: Liều lượng sử dụng cây mâm xôi tùy thuộc vào bài thuốc cụ thể.
Cách dùng: Quả cây mâm xôi có thể dùng trực tiếp, chế biến thành món ăn hoặc kết hợp với các vị thuốc khác. Cành lá thường được sử dụng để sắc nước uống.
Bài thuốc hay từ cây mâm xôi: Công dụng và cách sử dụng
Sau đây là một số bài thuốc từ cây mâm xôi, chữa bệnh trong y học cổ truyền. Hãy cùng tham khảo nhé:
Bài thuốc bổ thận, tăng cường sinh lực:
- Nguyên liệu: 10g quả mâm xôi tươi, 10g rễ nhân sâm, 10g rễ đương quy, 10g rễ bạch thược.
- Cách dùng: Ngâm tất cả các nguyên liệu trong 1 lít rượu trắng trong vòng 2 tuần. Dùng 1 thìa cà phê sau bữa ăn.
Bài thuốc chữa trị liệt dương:
Bài thuốc 1: Cháo tráng dương
- Thành phần: Chim sẻ 5 con, thỏ ty tử 30 – 45g, mâm xôi 10 – 15g, câu kỷ tử 20 – 30g, gạo tẻ 100g, hành gừng và gia vị.
- Cách dùng: Đem tất cả nguyên liệu nấu thành cháo để chia thành 2 – 3 lần ăn trong ngày.
Bài thuốc 2: Rượu mâm xôi tráng dương
- Thành phần: Ba kích 15g, mâm xôi 15g, thỏ ty tử 15g, 250g rượu gạo.
- Cách dùng: Đem ba kích, mâm xôi và thỏ ty tử ngâm với 250g rượu gạo trong vòng 7 ngày. Mỗi ngày uống 20 – 30ml.
Bài thuốc 3: Viên nang tráng dương
- Thành phần: Mâm xôi, thỏ ty tử, kỳ tử, ngũ vị tử, xa tiền tử với liều lượng bằng nhau.
- Cách dùng: Lấy các dược liệu trên đi sấy khô hoặc phơi khô rồi tán thành bột. Sau đó trộn các dược liệu lại với một ít nước và vò thành từng viên như hạt ngô. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần uống khoảng 6g.
Bài thuốc giảm đau bụng kinh:
- Nguyên liệu: 20g lá mâm xôi, 20g đinh hương, 10g rễ cam thảo.
- Cách dùng: Sắc uống như trà 2-3 lần mỗi ngày trong thời gian kinh nguyệt.
Bài thuốc giải độc gan:
- Nguyên liệu: 20g lá mâm xôi, 10g hoàng kỳ, 10g cam thảo, 10g bạch thược.
- Cách dùng: Sắc uống như trà, 2-3 lần mỗi ngày.
Bài thuốc trị đau đầu:
- Nguyên liệu: 10g quả mâm xôi, 5g đinh hương, 5g hoắc hương.
- Cách dùng: Nghiền nhuyễn tất cả các nguyên liệu, trộn với dầu thầu dầu và thoa lên trán.
Bài thuốc giúp chữa chậm tiêu và lợi tiểu:
- Nguyên liệu: 15 – 30g cây mâm xôi.
- Cách dùng: Đem dược liệu mâm xôi pha trà hoặc sắc với nước để uống.
Lưu ý:
- Nên lựa chọn các loại quả mâm xôi hoặc dược liệu được thu hái và chế biến tự nhiên, có nguồn gốc rõ ràng, không có chất độc hại để sử dụng làm thuốc.
- Cần tuân thủ đúng liều lượng và cách dùng theo chỉ dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế. Không nên tự ý điều chỉnh liều lượng và cách dùng.
- Cây mâm xôi có thể tương tác với một số loại thuốc, do đó cần thông báo cho bác sĩ về việc sử dụng cây mâm xôi trước khi dùng thuốc.
- Cần chú ý đến các tác dụng phụ có thể xảy ra khi sử dụng cây mâm xôi. Nếu có dấu hiệu bất thường, cần ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến của bác sĩ.
- Cần tuân thủ thời gian sử dụng và không sử dụng cây mâm xôi quá lâu mà không có chỉ định của bác sĩ.
Trên đây là những thông tin về cây mâm xôi được Phòng truyền thông Trường Cao đẳng Y Dược Hà Nội tổng hợp và chia sẻ mà bạn có thể tham khảo. Tuy nhiên, trước khi áp dụng bất kỳ bài thuốc từ cây mâm xôi nào, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để đảm bảo an toàn cho sức khỏe của mình.
Nguồn: thuocbac.edu.vn