Mướp đắng hay còn được gọi với tên khác là khổ qua, đây là một loại quả thường được dùng để chế biến với nhiều món ăn khác nhau. Tuy nhiên ít ai biết rằng đây là một thảo dược trị bệnh với nhiều bài thuốc vô cùng nghiệm.
- Khám phá một số công dụng của cây Dừa cạn tốt với sức khỏe con người
- Bật mí một số công dụng chữa bệnh của Dạ cẫm
- Những công dụng chữa bệnh của râu ngô ít ai biết
Khổ qua được trồng phổ biến ở nước ta
Sơ lược thông tin về cây mướp đắng
Mướp đắng có tên khoa học là Momordica charantia L; thuộc họ Bầu Bí (Cucurbitaceae). Là loại cây dây leo bằng tua cuốn. Thân có cạnh. Lá mọc so le,dài 5cm -10 cm, rộng 4cm -8 cm, phiến lá chia làm 5-7 thuỳ, hình trứng, mép khía răng. Mặt dưới lá mầu nhạt hơn mặt trên, Gân lá có lông ngắn. Hoa đực và hoa cái mọc riêng ở nách lá, có cuống dài. Cánh hoa màu vàng nhạt. Quả mướp đắng có hình thoi, dài 8cm -15 cm, mặt ngoài có nhiều u lồi. Quả chưa chín có màu vàng xanh, khi chín màu vàng hồng. Hạt dẹp, dài 13mm -15 mm, rộng 7mm -8 mm, trông gần giống hạt Bí ngô. Quanh hạt có màng đỏ bao quanh (giống như màng hạt Gấc).
Theo đông y, mướp đắng có tính lạnh vị đắng, có tác dụng thanh giải thử nhiệt, minh mục giải độc. Dùng cho các trường hợp nhiệt bệnh sốt nóng mất nước, hội chứng lỵ, viêm cấp tính đường tiết niệu, sỏi đường tiết niệu, mụn nhọt, viêm kết mạc mắt cấp tính (đau mắt đỏ), bệnh tiểu đường.
Về thành phần hóa học, theo tìm hiểu của các giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM tại trường Cao đẳng Y dược TPHCM cho biết trong quả Khổ qua có Charantin, b-Sitosterrol-b-D- glucoside) và 5,25-Stigmastadien-3b- D-glucoside; tinh dầu rất thơm, Glucosid, Saponin và Alcaloid Momordicin. Còn có các Vitamin B1, C, Caroten, Adenin, Betain, các enzym tiêu protein. Hạt chứa dầu và chất đắng; ngoài ra quả chứa Glycosit đắng là Momordicin, Vitamin B1, C, Adenin, Betain. Hạt có chất keo.
Mướp đắng và một vài bài thuốc chữa bệnh lâm sàn cần biết
Mướp đắng với nhiều công dụng tốt cho sức khỏe con người
- Chữa đinh nhọt đau không chịu được: Lá Mướp đắng rửa sạch, phơi khô, tán mịn, uống với rượu trắng 15g.
- Chữa nhọt lâu ngày không vỡ: Mướp đắng 1 quả rửa sạch, vắt nước, thoa lên nhọt, ngày 3 lần.
- Chữa nhiệt độc nhọt sưng: lá Mướp đắng vừa đủ rửa sạch, giã nhuyễn, vắt nước, thoa tại chỗ. Điều trị tiêu khát (bệnh đái tháo đường): khổ qua 250g rửa sạch, cho vào nồi, đổ nước vừa đủ, bắc lên bếp, đun sôi bằng lửa mạnh, chuyển lửa nhỏ ninh lấy nước cốt, bỏ bã lấy nước thì dùng. Ngày vài lần, mỗi lần 1 chén.
- Chữa bệnh nhọt, người cao tuổi bị đái tháo đường biến chứng võng mạc: Mướp đắng 100g, bắp 100 g, đường phèn 10g. Mướp đắng và bắp lần lượt rửa sạch, hai thứ cùng cho vào nồi, đổ nước vừa đủ, bắc lên bếp, đun sôi bằng lửa mạnh, chuyển lửa ninh chè, khi chín, nêm đường phèn cho tan đều. Mỗi ngày chia dùng sáng và chiều.
- Chữa trẻ em kiết lỵ: Mướp đắng vừa đủ, mật ong vừa đủ. Khổ qua rửa sạch, giã vắt lấy nước, pha với mật ong, ngày 1 – 2 lần.
- Điều trị trẻ nôn ói: Rễ Mướp đắng 6 g rửa sạch, cho vào nồi đất, đổ nước vừa đủ, bắc lên bếp, đun sôi bằng lửa mạnh, chuyển lửa nhỏ ninh lấy nước cốt, bỏ bã, lấy nước thì dùng.
- Chữa đại tiện ra máu: Rễ Mướp đắng 200g rửa sạch, cho vào nồi đất, đổ nước vừa đủ, bắc lên bếp, đun sôi bằng lửa mạnh, chuyển lửa nhỏ ninh lấy nước cốt, bỏ bã lấy nước thì dùng.
- Chữa thấp chẩn (chàm): Lá Mướp đắng vừa đủ rửa sạch, giã nhuyễn, đắp tại chỗ.
- Chữa trẻ tiêu chảy: Dây Mướp đắng vừa đủ rửa sạch, cho vào nồi đất, đổ nước vừa đủ, bắc lên bếp, đun sôi bằng lửa mạnh, chuyển lửa nhỏ ninh lấy nước cốt, bỏ bã lấy nước thì dùng.
- Chữa vị khí thống: Mướp đắng vừa đủ rửa sạch, giã nhuyễn, uống với nước ấm.
- Chữa cảm cúm: Ruột Mướp đắng vừa đủ rửa sạch, cho vào nồi đất, đổ nước vừa đủ, bắc lên bếp, đun sôi bằng lửa mạnh, chuyển lửa nhỏ ninh lấy nước cốt, bỏ bã, lấy nước thì dùng. Mướp đắng dùng để chế biến món ăn và có tác dụng rất tốt.
- Chữa cao mỡ máu: Mướp đắng 1 quả, mật ong 20 ml, sữa bò 200 ml. Mướp đắng bỏ hột, rửa sạch, thái lát hoặc thái nhuyễn, cùng sữa bò xay lấy nước, đổ vào ly, thêm mật ong trộn đều. Mỗi sáng và chiều chia uống 2 lần.
- Điều trị phiền nhiệt miệng khát: Người mất sức, vã mồ hôi, khí âm lưỡng hư: Mướp đắng 200 g, thịt gà 100 g, đầu hành, muối, bột nêm, giấm, dầu mè với mỗi thứ vừa đủ. Mướp đắng, thịt gà lần lượt rửa sạch, Mướp đắng bỏ ruột, thái cọng dài, thịt gà thái sợi. Mướp đắng trụng trong nước sôi, vớt ra, để ráo, đặt trong thau; gà sợi cho vào chảo xào sơ, cũng chứa trong thau, thêm vừa đủ đầu hành, muối, bột nêm, giấm, dầu mè trộn đều thì dùng.
- Chữa nhiệt độc tả lỵ: Dây Mướp đắng 60 g, đường đỏ vừa đủ. Dây khổ qua rửa sạch, cho vào nồi đất, đổ nước vừa đủ, bắc lên bếp, đun sôi bằng lửa mạnh, chuyển lửa nhỏ ninh lấy nước cốt, bỏ bã, lấy nước, thêm đường đỏ thì dùng. Ngày 3 – 4 lần.
- Chữa choáng váng, tăng huyết áp: Mướp đắng 250 g, nghêu 0,5 kg, muối, rượu vang, tỏi băm, nước cốt gừng, rượu trắng, dầu mè với mỗi thứ vừa đủ. Mướp đắng móc bỏ ruột rửa sạch, trụng nước sôi, vớt ra, ngâm nước lạnh loại bỏ vị đắng, thái lát, nghêu cho vào chảo nấu nở ra, bỏ vỏ, lấy thịt, cho vào chảo có ít dầu, thêm nước cốt gừng, rượu trắng, muối đảo đều. Mướp đắng lát lót đáy chảo, bỏ thịt nghêu trên đó, thêm nước cốt gừng, rượu trắng, muối, tỏi băm, nước nấu đến khi thịt nghêu thắm vị, rưới dầu mè thì dùng.
- Điều trị xơ vữa động mạch: Mướp đắng tươi 250 g, dầu ăn, gừng sợi, hành hoa, muối, bột nêm với mỗi thứ vừa đủ. Mướp đắng tươi móc bỏ ruột, rửa sạch, thái sợi, đổ dầu ăn vào chảo, thêm gừng sợi, hành hoa phi thơm, bỏ khổ qua sợi xào nhanh trong giây lát, nêm muối, bột nêm xào sơ thì dùng.
- Trị rôm sẩy: Lá Mướp đắng tươi, nấu lấy nước tắm, ngày 3-4 lần (Trung Quốc Dân Gian Bách Thảo Lương Phương).
- Trị đinh độc đau chịu không nổi: Lá Mướp đắng, thái nhỏ. Mỗi lần dùng 10 g, uống với rượu nhạt. Ngày 2-3 lần. Có thể dùng rễ Mướp đắng nghiền nát, hòa với mật, bôi (Trung Quốc Dân ).
- Điều trị tăng huyết áp: Mướp đắng tươi 250 g, hành hoa, gừng băm, muối, bột nêm, nước tương (mắm), dầu mè với mỗi thứ vừa đủ. Khổ qua bổ hột, rửa sạch, trụng nước sôi 3 phút, thái sợi, trộn vào hành hoa, gừng băm, muối, bột nêm, nước tương (mắm), dầu mè, trộn đều thì dùng.
- Trị trúng thử phát sốt: Mướp đắng sống 1 quả, khoét bỏ ruột. Cho trà (chè) vào, phơi trong râm cho khô. Mỗi lần dùng 8-12g sắc uống thay nước trà (Phúc Kiến Trung Thảo Dược).
- Trị phiền nhiệt, miệng khô: Mướp đắng bỏ ruột, thái ra, sắc uống (Phúc Kiến Trung Thảo Dược).
- Trị lỵ: Mướp đắng tươi nghiền nát, ép lấy 1 bát nước cốt uống(Phúc Kiến Trung Thảo Dược).
- Trị mắt đau: Mướp đắng, cắt ra, ăn, uống thêm nước sắc Đăng Tâm (Trấn Nam Bản Thảo).
- Trị vị khí đau: Mướp đắng, cắt, ăn(Trấn Nam Bản Thảo).
- Trị mụn nhọt: Mướp đắng tươi, nghiền nát, đắp bên ngoài da (Tuyền Châu Bản Thảo).
Các lương y tại Trường Cao đẳng Y dược TPHCM khuyến cáo những người tỳ vị hư hàn, ăn Khổ qua sẽ bị thổ tả, bụng đau nên lưu ý khi sử dụng mướp đắng.