Theo Y học cổ truyền, việc lựa chọn các món ăn có tác dụng bồi bổ thể trạng và giúp thanh nhiệt giải độc trong mùa hạ cũng cần phải có những hiểu biết nhất định về dinh dưỡng.
Bài thuốc thanh nhiệt giải độc ngày hè
Bài thuốc hay giúp thanh nhiệt, giải độc
Nguyên liệu: Xương sống lợn 250 gam, ngẫu tiết (củ sen) 250 gam, đại táo 5 quả, đậu xanh 15 gam, gia vị vừa đủ. Cũng có thể dùng thịt lợn nạc hoặc xương trâu bò để thay thế cho xương sống lợn.
Cách chế: Rửa sạch xương sống lợn, chặt vụn; ngẫu tiết làm sạch, thái thành miếng; đại táo thì lấy cùi bỏ hạt; đậu xanh đãi sạch ngâm trong nước 30 phút. Sau đó, cho tất cả nguyên liệu vào nồi, đổ nước vừa đủ, ninh kỹ trong vòng 120 phút, sau khi được chế đủ gia vị, thì dùng làm canh ăn.
Công dụng: Kiện tỳ bổ thận, ích khí dưỡng huyết, giúp thanh nhiệt giải độc và dùng làm món canh bổ dưỡng trong mùa hè.
Tác dụng của từng gia vị trong dược học cổ truyền
Xương sống lợn có công dụng bổ tinh tủy, ích thận âm, được dùng để chữa các chứng thận âm bất túc, hay âm hư sinh nhiệt ở bên trong, ra mồ hôi trộm, hoặc di tinh, lưng gối mềm yếu và tay chân rã rời.
Đậu xanh có công dụng thanh nhiệt giải độc, tiêu thử chỉ khát, lợi thủy tiêu thũng và để chữa các chứng bệnh như cảm nắng, cảm nóng, phù thũng, hoặc các bệnh lý ngoài da do nhiệt độc gây ra như mụn nhọt, đan độc, rôm sẩy, viêm da cấp tính, dị ứng do nhiệt…, bệnh tăng huyết áp, đau mắt đỏ, hay viêm đường tiết niệu, hoặc đái tháo đường…và giải độc khi bị ngộ độc thực phẩm, ngộ độc các loại hóa chất công nghiệp và một số kim loại nặng.
Ngẫu tiết
Ngẫu tiết có công dụng thanh nhiệt mát huyết, cầm máu tán ứ (khi dùng sống); và kiện tỳ khai vị, dưỡng huyết (khi dùng chín). Ngẫu tiết có thể ăn sống hoặc ép nước uống tươi thường được dùng để chữa các chứng sốt cao, môi khô miệng khát, tiểu tiện sẻn đỏ, các chứng xuất huyết như nôn ra máu, chảy máu cam, ho ra máu, xuất huyết dưới da do nhiệt độc, đại tiện ra máu, tiểu tiện ra máu, tăng huyết áp, đái tháo đường, viêm gan, táo bón… Ngẫu tiết nấu chín thường dùng để chữa các chứng tỳ vị hư nhược, chán ăn, chậm tiêu, thiếu máu do thiếu sắt, suy dinh dưỡng. Nghiên cứu hiện đại cho thấy, ngẫu tiết có chứa nhiều chất đạm, đường, canxi, phốt pho, sắt và các vitamin, trong đó hàm lượng vitamin C và chất xơ là đặc biệt phong phú.
Như vậy có thể thấy, món canh được nêu trên có sự phối hợp bởi các loại thực phẩm có tác dụng bổ dưỡng nhưng đều mang tính rất thanh đạm, dễ kiếm, dễ chế và rất rẻ tiền. Khi sử dụng, tuỳ theo thể chất và trạng thái hàn nhiệt của từng cơ thể mà có thể tăng hoặc giảm lượng của từng nguyên liệu cho phù hợp.