Theo Y học cổ truyền, cốt khí củ là một vị thuốc lành tính, có nhiều công dụng trong hoạt huyết kinh thông, phong thấp hay tiêu viêm, sát khuẩn.
Những bài thuốc hay từ cốt khí củ
Sơ lược về cốt khí củ và công dụng của chúng
Cốt khí củ còn được gọi là hổ trượng, điền thất, hoạt huyết đan hay nam hoàng cầm. Là giống cây thảo sống nhiều năm, cao 1 đến 1,5m. Rễ phình thành củ cứng có màu vàng. Thân không có lông, trên thân và cành cây thường có những đốm màu tím hồng. Lá cây mọc so le, có bẹ chìa ngắn, mặt trên của lá màu xanh đậm, mặt dưới thì nhạt hơn. Hoa nhỏ, màu trắng, mọc thành từng chùm ở nách lá, quả khô sẽ có 3 cạnh màu nâu đỏ. Mùa ra hoa tháng 6 đến 7, quả tháng 9 đến 10.
Bộ phận thường dùng làm thuốc là rễ, củ. Để lấy được nguyên liệu làm thuốc, thường thì từ tháng 9 trở đi, khi phần trên mặt đất của cây đó đã bắt đầu tàn lụi (tốt nhất là vào mùa đông), người ta đào lấy rễ cây, rửa sạch hết đất cát, cắt bỏ hết phần rễ con, phơi khô se đem sấy khô rồi bảo quản nơi kín, để ở nơi khô ráo, thoáng mát. Trước khi dùng phải được ngâm mềm, rửa sạch, thái thành phiến, phơi khô rồi sao vàng. Cốt khí củ thường rất dễ bị nấm mốc phá hoại, làm giảm đi chất lượng của vị thuốc bắc này. Do đó, cần hết sức thận trọng khi chế biến sau thu hoạch và trước khi sử dụng chúng.
Theo quan niệm của Đông y thì cốt khí củ có vị đắng, tính ấm và có công dụng hoạt huyết thông kinh, trừ phong thấp, thanh thấp nhiệt, chỉ thống, tiêu viêm, sát khuẩn.
Bài thuốc hay từ cốt khí củ theo dân gian:
Chữa đau nhức xương do phong thấp: Cốt khí củ 12 gam, đơn gối hạc 12 gam, cỏ xước 8 gam, hy thiêm 8 gam, uy linh tiên 6 gam, binh lang 6 gam. Các vị sao vàng hạ thổ. Sắc uống 2 lần trong ngày, ngày 1 thang. Dùng liền trong 10 ngày.
Bài thuốc từ cốt khí củ điều trị phong thấp
Hỗ trợ trị viêm gan siêu vi thể vàng da: Cốt khí củ 20 gam, lá liễu tươi 30 gam, địa cam thảo tươi 30 gam, sắc uống ngày 1 thang, uống liền trong 10-15 ngày.
Hỗ trợ điều trị xơ gan: Cốt khí củ 20 gam, đan sâm 15 gam, hồng hoa 3 gam, chỉ sát 10, trạch tả 15 gam, trư linh 30 gam, trần bỡ 6 gam, sơn tra 15 gam, cam thảo 3 gam. Sắc uống ngày 1 thang. Uống trong vòng 1 tuần.
Chữa va đậm bầm tím bên ngoài: Cốt khí củ 20 gam, lá móng 30 gam, nước 300ml, sắc còn 150ml, hoà thêm 20ml rượu, chia làm 2 lần uống trong ngày để giảm đau, tan huyết ứ.
Hạ đường huyết do mất cân bằng thần kinh thực vật (thần kinh giao cảm quá hưng phấn) và rối loạn hoạt động của não. Trường hợp bệnh nhẹ, người bệnh không chịu được đói, chân tay hơi bủn rủn, cảm thấy đầu choáng váng, trống ngực, tim đập nhanh, buồn ngủ, tinh thần khó tập trung,…: Cốt khí củ 10 gam, trúc diệp (lá tre) 20 gam, thổ phục linh 10 gam, gừng tươi 8 gam, cam thảo 6 gam, sắc uống trong ngày thay trà.
Để có kết quả tốt nhất trong điều trị từng trường hợp cụ thể cần phối hợp cùng với các vị thuốc bắc khác. Do vậy, muốn áp dụng các bài thuốc phải được bắt mạch tại cơ sở Đông y có uy tín.